Chocomousse

Een maand ging voorbij.

Een maand waarvan ik twee weken met mijn gezin op reis vertrok. Ik plande elke dag een stadsbezoek in. De kinderen lieten zeer duidelijk merken dat ze het niet naar hun zin hadden. Ik verslond een boek en brulde als een leeuwin wanneer iemand me uit het verhaal trok. Daarbovenop herinnerde Estelle me elke dag aan mama.
“Oma is dood.”
Elke dag. Uit het niets.
Op de achterbank.
“Oma is dood.”
Téo reageerde, “Ik mis oma.”
Noé bevestigde, “Ik ook.”

Oma is dood. Het leven gaat door. Het verschil is dat de dagen nu heel zwaar wegen. Je kan het vergelijken met een broeiend hete zomerdag. Eentje zoals we niet hadden deze zomer. Eentje waar je je door moet sleuren omdat alles wat je doet teveel is.
We dragen niet alleen het verdriet en de leegte, ook alles wat we meemaakten vraagt aandacht. Vooral het laatste jaar. De laatste maanden. De laatste weken. Om nog niet te spreken over de laatste dagen voor haar dood.

Op het einde kon mama alleen nog haar ogen bewegen. En nóg kwam ze op één of andere manier de dag door. Voor ons. Door ons. Tot de laatste week.
Ze huilde en huilde.
Ik kon het niet meer aan.
De kracht om mee haar verdriet te dragen was op.
Ik vroeg haar zussen het gesprek met haar aan te gaan. De enige manier waarop een gesprek nog mogelijk was, was door een vraag te stellen en dan twee vingers op te steken. Elke vinger kreeg een antwoord toegewezen en mama keek naar de vinger die voor haar het antwoord belichaamde.
Zo vertelde mama dat ze niet meer kon.
De dag nadien gaf ze meermaals hetzelfde antwoord aan de verzorging. Ze wou slapen, voor altijd.
Op donderdag kwam de dokter. Bram en ik waren erbij toen de dokter uiteenzette waarom ze bij mama was. Mama nam de beslissing zelf, door tweemaal hetzelfde antwoord te geven. Morgen hoefde niet meer.

Uit haar ooghoeken zag ze Bram, waarop ze onophoudelijk begon te huilen. Ze stopte niet. Griet kwam toe. We namen elk onze tijd met haar. Ze bleef huilen. De priester kwam voor de ziekenzalving. Haar gehuil ging door merg en been.
Terwijl de dokter met ons overliep hoe palliatieve sedatie in zijn werk gaat, vroegen we een verzorgster of ze mama kon proberen te kalmeren. Ze kwam op het idee mama limonade te geven. Ik nam plaats bij mama op bed en zei dat ze al wenend niet kon drinken. Met de lepel kreeg ze haar laatste, ingedikte limonade. Bram kwam binnen, de verzorgster bood hem het glas aan. Hij nam ook plaats op bed, aan de andere kant van mama. Mama werd rustig. Terwijl Bram haar liefdevol drinken gaf, herinnerde ik dat haar favoriete dessert in de frigo stond. Met een chocomousse in de hand kwam ik terug. Mama vertelde met haar ogen wat ze op haar lepel wou. Bram lepelde de limonade en chocomousse volledig uit. Op mama haar tempo.

Ondertussen stond Griet aan het voeteinde en maakten de dokter en palliatief verpleegkundige zich onzichtbaar in een uithoek. In stilte vulden we de kamer met liefde en oneindig respect voor deze vrouw, die in de onwerkelijkheid van haar dodelijke ziekte zoveel mensen raakte met haar onuitputtelijke ‘goesting’ in het leven. Maar haar lichaam was op. Mama sliep rustig in. We waakten twee dagen aan haar bed, tot ze op zondag het leven liet voor wat het was en de oneindigheid vervoegde.

Twee verzorgende die in verlof waren, kwamen terug om mama de laatste zorg te verlenen. Dit raakte ons diep, niet half bewust van hoe iedereen meeleefde.
Ik verzorgde haar gezicht, deed haar haar. We smeerden haar benen in met Nivea zoals ze het graag had en haar nagels kregen het kleur waar ze verzot op was. Met de muziek van Enya op de achtergrond deed ik het laatste wat ik nog kon doen.

Dankzij de hulp van vrienden en familie kreeg mama het afscheid dat ze verdiende. Met veel volk, kleurrijke bloemen, verhalen, foto’s en muziek. Een Duitse toeriste filmde het hele gebeuren. Ze dacht dat ze op de begrafenis van een bekend persoon was.
En zo eindigt mama haar lijden.
Maar haar positiviteit en kracht zien we niet alleen in elk van ons, maar ook in haar zussen, haar broer, haar vriendinnen en iedereen die het geluk had haar stralende lach te kennen.